Op het recente EK speelden de Rode Duivels hun uitwedstrijden in een opvallende blauwe trui, met op de borst de kleuren van de Belgische vlag. Eind 2015 maakte de Belgische voetbalbond deze trendbreuk openbaar. De reacties waren zowel positief als negatief. Maar over één ding was iedereen het eens: de look en feel was sterk gelijkaardig aan de shirts die al jarenlang gebruikt worden door de nationale wielerselecties. Een bewuste keuze, zo bleek.
“Met deze shirts willen we een eerbetoon brengen aan de sport waarin België sinds jaar en dag zo succesvol is.” Over het waarom van de keuze voor blauw, liet de voetbalbond al van in het begin geen twijfel mogelijk. De blauwe shirts van de nationale wielerselectie bleken een grote bron van inspiratie. Maar waarom is het nationale wielershirt blauw? Is het niet logischer dat de Belgen in de nationale kleuren aantreden? Genre zwarte trui met rood-gele tinten of omgekeerd? Deze vraagstelling werd in het recente verleden al een paar keer opgeworpen. Wielerfan en designer Stefan Van Ouytsel bouwde er een heuse website rond: www.thebelgiancyclingjersey.com. Hij stelt dat de invoering van landenteams tijdens de Tour van 1930 het begin markeert van deze queeste. Een uitgangspunt dat wij met graagte aan een onderzoek wijdden.
B-ploeg
De Touredities voorafgaand aan deze van 1930 werden volgens organisator Henri Desgrange te veel gemanipuleerd door de traditionele merkenploegen. Landenploegen – waar eendrachtig zou gestreden worden voor ‘s lands eer – moesten dat probleem verhelpen. En tegelijk ook de Fransen weer meer kansen bieden op de eindzege… De Belgen koersen vanaf 1930 in een zwarte trui, met dwars op de borst de nationale kleuren of een variant daarop. In 1939 verschijnt voor het eerst een 2e Belgische ploeg in de Tour. Samen met 5 Franse ploegen (1 nationale en 4 regionale) moeten zij de afwezigheid van Italië, Spanje en Duitsland – door de nakende oorlogsdreiging – ondervangen. De Belgische B-ploeg kan in tegenstelling tot de A-ploeg op weinig omkadering rekenen. Renners als Lucien Vlaemynck en ex-wereldkampioen Eloi Meulenberg zijn vooral op zichzelf aangewezen. En krijgen de niet mis te verstane boodschap om de A-ploeg (met zwarte truien) niets in de weg te leggen… Vlaemynck en co gaan dat jaar van start in groene truien – van een groene leiderstrui in het puntenklassement is dan nog geen sprake. Reden? Onbekend.
Zwart
In 1947, tijdens de eerste Tour na de Wereldoorlog II, krijgt slechts 1 Belgische ploeg startrecht. Ook dan is zwart de hoofdkleur van de Belgen. Zwart na de Tweede Wereldoorlog? Niet meteen een geslaagde combinatie zou je denken. Dat is toch het geval in Italië. Zo krijgt de laatste in de rangschikking tijdens de Giro vanaf 1946 (tot 1951) na elke etappe een zwarte trui uitgereikt. Waarbij het zwart symbool staat voor het fascisme van ‘Grote Leider’ Mussolini, wiens troepen gekleed gingen in zwart. De Giro-organisatoren – die al van in de begindagen sterk politiek gelinkt zijn – rekenen op die manier af met het recente oorlogsverleden. Of die redenering opgaat voor de Belgische wielerwereld? Niet echt. Integendeel zelfs. In Het Volk van 1947 wordt meermaals uitgepakt met de lotgevallen van het ‘zwarte eskadron’. Dat de ploeg bijzonder veel pech kent, is voor de journalisten genoeg reden om te spreken van de ‘zwarte lijst van het zwarte eskadron’. Nog in Het Volk wordt volop geklaagd over de neveneffecten van zwarte truien in warme omstandigheden. Net als in 1939 ondervinden de Belgen blijkbaar erg veel hinder van hun zwarte koerstruien. “Het was gisteren duidelijk merkbaar dat de Belgen, die zich zoveel als mogelijk van ‘t drinken onthielden, toch het meeste zweetten en logischer wijze hierdoor in grote mate gehandicapeerd werden.”
Tour 1948
Lag die (terugkerende) vaststelling – met bijhorende oproep tot het gebruik van een meer bleke kleur – één jaar later aan de basis van de beslissing om het zwart op te geven? Hoogstwaarschijnlijk wel. Tegelijk kunnen de Belgen in 1948 opnieuw – na zware druk van bondsmensen en bobo’s – 2 ploegen afvaardigen. Iets wat Jerome Stevens in Het Volk fel bekritiseerd. Volgens Stevens dreigde de bond zelfs met een boycot als er geen 2 volwaardige Belgische ploegen konden afreizen naar Frankrijk. 2 ploegen afvaardigen betekent meteen ook weer letterlijk en figuurlijk kleur bekennen. Bij de deelnemerslijsten in de kranten van toen worden naast de renners ook de kleuren van de diverse truien opgesomd. De Belgische A-ploeg (met onder meer Raymond Impanis, Briek Schotte en Stan Ockers) koerst in een hemelsblauwe trui met zwart-geel-rode band, de B-ploeg (met onder meer André Rosseel, Marcel Dupont en Maurice Meersman) vertrekt in… roze truien met zwarte band en gele streep op de borst.
Alcyon
Waarom wordt voor de A-ploeg gekozen voor blauw? Een duidelijke oorzaak is er niet. Op dat moment koersen met de Italiaanse ‘kadetjes’ en 2 Franse teams al 3 andere ploegen in het blauw. Dat niet meer voor zwart gekozen wordt, is logisch. Het groen van de Belgische B-ploeg uit 1939 is in 1948 ingepalmd door een Franse regionale ploeg. Paars is ook niet beschikbaar, net als rood en wit. Een hypothese die wel eens wordt opgeworpen, is dat de blauwe truien afgekeken zijn van de legendarische Alcyon-ploeg, waar heel wat Belgen in de jaren ’30 het mooie weer maakten. Dat is mogelijk, maar niet helemaal zeker. Zo rijden anno 1948 met Briek Schotte en Ray Impanis slechts 2 Alcyon-Belgen mee in de A-ploeg. Een knipoog naar het roemrijke verleden misschien, op een moment dat een 1e internationaliseringsgolf de wielerwereld overspoelt? Misschien. Of koos de Belgische entourage bewust voor een variant van het vaak voorkomende blauw, om zo iets minder op te vallen en op die manier er op eerder slinkse wijze vanonder te muizen? Of komt het blauw overgewaaid van de nationale selecties tijdens wereldkampioenschappen? Wordt ongetwijfeld vervolgd!
Duiding foto’s
1: Tour 1938. Eloi Meulenberg grijpt naar de fles. Marcel Kint kijkt lachend toe. De Belgische-ploeg rijdt de Tour in de jaren dertig in het zwart.
2: Tour 1948. Als lid van de Belgische B-ploeg koerst Marcel Dupont in het roze.
3: Ward Van Ende in de Tour van 1950. De Belgische A-ploeg koerst vanaf 1948 in het blauw.