Waarom de 105 Di2 van Shimano de ‘people’s choice’ is – en wat de grote verschillen zijn met Ultegra

Toen Shimano de nieuwe 105 voorstelde, keken heel wat wielerliefhebbers verbaasd op. De sportieve instapper van de Japanners was enkel nog beschikbaar in Di2. Terwijl de 105 jarenlang de groep was van de minder prestatie- en meer budgetgerichte wielerliefhebber, steeg de nieuwe groep plots naar een ander niveau. Zo leek hij een concurrent van de Ultegra te worden. Tegelijkertijd zagen we dat de nieuwe Ultegra wel erg dicht bij de absolute top, zijnde Dura Ace, kwam te liggen. De 105 blijft echter de ‘people’s choice’.

Schakelsnelheid

Vroeger hoorde je er pas bij wanneer er een Ultegra op je blitse racer was gemonteerd. Met een 105 kon je amper volgen, dacht men. De Ultegra was de groep van de sportieve rijder. Veel van de technieken van de Dura Ace druppelen immers naar de Ultegra, maar ondertussen ook naar de 105. Qua materialen is er nog weinig verschil. Enkele onderdelen worden uit een ander materiaal vervaardigd, maar het is vooral de afwerking en dus het gewicht die het grote verschil maken. Om een lager gewicht met genoeg stijfheid te combineren, kiest Shimano bijvoorbeeld bij de Dura Ace geregeld voor exotische materialen als titanium. Maar die winst komt met een stevig prijskaartje. Andere coatings zorgen voor wat minder wrijving, maar ook die mogen we bij de marginal gains klasseren. Uiteraard zorgen die marginal gains voor een verschil, maar of we dat effectief gaan merken bij de zogenaamd lagere groepen, is een andere vraag.

Een andere vraag is of Di2 wel nodig is. Uiteraard niet, maar de luxe en voordelen van Di2 veeg je niet zomaar weg. Met een kleine tik op de schakelaar verander je van versnelling zonder je handen te verplaatsen. Geen wrijving van minder goed lopende kabels en geen uitrekkende kabel die voor een minder precies reagerende derailleur zorgen. En je kan zowat alles instellen. Snelheid van schakelen, aantal tandjes dat je wilt terugschakelen, semi-automaat (automatisch schakelen vooraan, met automatisch aanpassen achteraan) waardoor de versnellingen achter elkaar liggen, instellen van elke schakelaar zoals jij het wilt. En zo meer. Het oude idee dat de Ultegra beter en sneller schakelt, wordt met de nieuwe 105 Di2 helemaal van de baan geveegd.

12-speed

Uiterlijk is er nog weinig verschil tussen beide groepsets en ook technologisch liggen ze beiden erg dicht bij elkaar. Toch is er nog verschil. De Shimano Ultegra levert erg goede prestaties en kwam nog nooit zo kort bij Dura Ace. Misschien is voor sommigen zo’n topgroepset niet nodig voor de wekelijkse tochtjes. Dat tikkeltje sneller schakelen en die net wat mindere wrijving van de onderdelen maken je heus niet sneller. Dan lijkt de 105-groepset een betere keuze.

De schakellepels zijn identiek van vorm, maar bij de Ultegra gebruikt Shimano carbon in plaats van glasvezel bij de 105-groepset. De verstelmogelijkheid van 16,4 mm is identiek, maar 105-shifters hebben geen Servo-Wave technologie. Die zorgt voor meer verplaatsing van de zuigers bij een kleinere verplaatsing van de remhendel. Kracht en bediening veranderen niet. Op de 105 vinden we ook geen knop boven op de shifters. Die knop kan je bij Ultegra instellen en er functies als schakelen of door je fietscomputer bladeren aan toewijzen. De 105 shifter heeft ook geen extra uitgang voor satellietshifters, zoals bij een tijdritfiets. De weegschaal duidt voor de 105-shifters ook maar 42 gram meer aan.

Zowel 105 als Ultegra zijn er nu als 12-speed. Beide derailleurs kregen de Shadow Technologie mee. Die zorgt ervoor dat de derailleur minder uitsteekt en als hij onder de kleinere tandwielen zit, zorgt dat door een dichtere plaatsing voor minder kettinggeluid.

De 105-derailleur is wat langer en kan tot 36 tandjes verwerken tegenover 34 voor de Ultegra. Toch wanneer je de beste schakelprestaties wilt behouden. Mits wat opzoekingswerk vind je zo enkele filmpjes waar diverse combinaties worden toegepast. Ook qua gewicht lopen beide derailleurs weinig uiteen: 38 gram extra voor de 105-derailleur. Dat verschil komt er door het gebruik van wat minder edel materiaal. En dat scheelt enkele fracties van een seconde.

Voorderailleur en cranks

De voorderailleur van beide groepen verschilt in vorm en gewicht, maar niet in werking. Je schakelt dus net zo snel met de 105 Di2 als met de Ultegra Di2. Bij de 105 moet je wel een ‘stevige’ 26 gram extra meezeulen. En, we geven het toe, de Ultegra-derailleur oogt heel wat slanker. 

Bij de cranksets is het verschil nog kleiner. Alle sets krijgen dezelfde aluminium basis met een stalen Hollowtech-as. Het verschil zit hem in de afwerking, en dus het gewicht, en de coatings. Tijdens het fabricageproces is er uiteraard restmateriaal en dat wordt in het geval van Ultegra en Dura Ace respectievelijk beter tot nagenoeg perfect verwijderd. Bij Dura Ace liggen de toleranties superhoog en staat het lichtste gewicht voorop. Maar qua stijfheid zit de 105-crank op hetzelfde niveau. Net als de Ultegra en Dura Ace-groepsets is de 105 er nu ook met 160 mm crancks. Die spelen in op de vaststelling dat je ook met een hoge cadans veel vermogen kunt ontwikkelen. Zolang je er maar op traint. Met korte cranks wordt de heuphoek groter – wat voor minder afknelling zorgt bij een compacte rijhouding – maar dat laat ook een hogere cadans toe.

Ook bij de tandwielen maakt de afwerking en coating het verschil. Met een beetje minder  gewicht en wat sneller schakelen als resultaat. En dat is van belang tijdens een wedstrijd waar je honderden keren moet schakelen en elke seconde telt. Maar tijdens ons laatste ritje van 70 km met enkele heuveltjes hebben we eens bijgehouden hoe dikwijls we schakelden. Tot onze verrassing schakelden we amper 55 keer. Zelfs als we daarmee 5 seconden zouden winnen, stegen we nog geen plaatsje op Strava.

Ketting en cassettes

Bij de kettingen zien we eenzelfde verhaal. De stalen ketting is voor beide dezelfde, maar een betere bewerking van de binnenzijde van de plaatjes (Sil-Tec voor 105, chroom voor Ultegra) en de pinnetjes zorgen voor net iets sneller schakelen. In gewicht, sterkte en slijtage is er geen verschil. We wisten echter al langer dat een goede, propere en goed gesmeerde ketting belangrijker is dan een dure ketting.

Bij de cassettes is het verschil wat groter. In tegenstelling tot de Ultegra krijgt de 105-groepset geen 11-30 cassette. Sportieve en sterkere benen hebben immers geen nood aan kleine versnellingen. Maar met de 105 kan je achteraan zelfs een 36 steken tegen een 34 bij Ultegra. Daarmee komen ook de steilste Alpencols in het zicht van Jan Modaal. En wie zijn wij om iemand dat schitterende spektakel te ontzeggen? Met een 34 compact en een 36 cassette duurt het misschien allemaal wat langer, maar met deze mogelijkheid vormt ook 12% geen probleem meer voor de veel minder sportieve beginneling.

Het verschil tussen beide cassettes is dat de Ultegra-cassette HyperGlide+ meekreeg en de 105-cassette de oude HyperGlide. HG+ is een nieuw tandprofiel dat de ketting sneller naar boven én beneden laat springen, zeker onder belasting. Bij de klassieke HG is dit enkel bij het schakelen naar een groter tandwiel, dus een kleinere versnelling. Bij de 105-cassette worden de 5 grootste kroontjes met elkaar verbonden en blijft de rest los. Bij de Ultegra worden de 6 of 7 grootste kroontjes in 2 blokjes met elkaar verbonden en dit naargelang de grootte van de cassette. In zijn 11-34 uitvoering is de Ultegra-cassette 16 gram lichter, maar wel 2 keer zo duur. 

Erg hoog niveau

De remklauwen zijn helemaal identiek. Alleen bespaar je bij een setje Ultegra-remklauwen 37 grammetjes. Bij de remschijven scheelt het dan weer 46 gram tussen beide groepen. De 105-schijf is dankzij de 6 armen toch erg stijf. Beide schijven zijn volgens het ICE-principe (staal-alu-staal) opgebouwd, maar de Ultegra-schijf koelt wat beter dankzij enkele koelvinnen (Freeza).

Technologisch is er maar weinig verschil meer tussen de Ultegra en de 105-groepset. Het verschil zit hem in het gewicht en een fractie sneller schakelen. Bij de presentatie van de Dura Ace en de Ultegra zagen we dat die dichter bij elkaar zijn gekomen, maar de sprong voorwaarts van de 105 naar de Ultegra is nog heel wat groter. Het onderscheid tussen 105 en Ultegra was vroeger vrij duidelijk, maar zeker nu de 105 er enkel in Di2-uitvoering komt, staat die op erg hoog niveau. De combinatie van technologie met een redelijke prijs maakt de Shimano 105 helemaal de ‘people’s choice’.

Vind je Shimano-dealer in de buurt!